Probleem vs Beperking en ADHD
Tijdens een recent coachingsgesprek kwam het onderwerp 'probleem vs beperking' ter sprake. Omdat het relevant was voor mijn cliënt deel ik hier ook even de belangrijkste punten. Vier stuks.
Vanuit het Engels wordt ´a predicament´ overigens niet vertaald als ´een beperking´, maar als ´een hachelijke situatie ́. Dat vond ik ook wel passend… Maar goed, problemen en beperkingen dus. Komt-ie.
Er is een verschil tussen een probleem en een beperking.
Dus wat is wat precies? Hier zijn de definities:
Een probleem is een situatie die kan worden opgelost met een specifieke oplossing of een reeks acties. Problemen hebben een duidelijk eindpunt. Je hebt een probleem. Je lost het op. Het is weg. Poef.
Bijvoorbeeld: Je bent met een project bezig en je ziet door de bomen het bos niet meer. Er komt niks uit je handen want je weet niet wat je volgende stap is.
Een oplossing zou kunnen zijn om een overzicht van het project te maken, als volgt:
Je brengt de verschillende fasen van het project in kaart,
je splitst de huidige fase op in beheersbare taken en
Je plant tijd in om elke taak te voltooien.
Je hebt nu weer overzicht en je kunt verder.
Problemen kunnen complex zijn en het oplossen ervan kan betekenen dat je meerdere stappen en mensen nodig hebt. En misschien moet je onderweg bijsturen, maar uiteindelijk kun je ze oplossen of verhelpen.
Een beperking is een situatie die je niet kunt oplossen, maar die blijvend is en dus voortdurend management vereist. Als je het zo bekijkt zijn alle situaties die een 'management plan’ vereisen in plaats van een eenmalige inspanning dus een beperking. Bijvoorbeeld ‘zorgen voor een goede werk-privé balans als je een veeleisende baan hebt’, of ‘mantelzorger zijn’, maar ook situaties op macroniveau, zoals ‘klimaatverandering’ of ‘vergrijzing en het effect op de zorg’. ADHD is natuurlijk ook een beperking in plaats van een probleem. Je kunt het niet oplossen, je kunt er alleen mee omgaan. En dat vergt strategieën en een lange adem.
2. Als je weet wat een probleem is en wat een beperking, kun je je aanpak daarop aanpassen.
Bijvoorbeeld:
Probleem: Ik kan mijn sleutels niet vinden.
Oplossing: Zet het huis op z’n kop om ze te vinden.
Beperking: Ik heb ADHD en ik raak vaak belangrijke spullen kwijt.
Strategie: Belangrijke spullen krijgen een vaste plek en verplaatsen wordt geminimaliseerd:
sleutels krijgen een haakje naast de voordeur
portemonnee zit altijd in dezelfde tas,
Ik koop 3 extra telefoonopladers zodat er altijd één in de keuken is, één in de slaapkamer, één in de woonkamer en één op m’n werkkamer is.
Ik zet een reminder in m’n agenda om over drie weken te kijken of dit werkt en of er nog iets aangepast moet worden.
Als je maar heel af en toe je sleutels verliest, is het niet de moeite waard om tijd of geld te besteden aan het bedenken en implementeren van een managementstrategie.
Als dit echter vaak voorkomt (want ADHD) waardoor je te laat komt of gestrest bent, dan is het zinvol om tijd (en misschien geld) te steken in het ontwerpen van een strategie en deze vervolgens uit te voeren, te evalueren en te verbeteren. Alles bij elkaar kost dat minder tijd dan elke twee dagen je hele huis overhoop te halen. En het is zeker minder stressvol. Het is ook nuttig om te beseffen dat dit geen oplossing is. Het 'lost ADHD niet op' en het betekent niet dat je nooit meer iets kwijt zult raken. Maar je zult ze waarschijnlijk minder vaak kwijtraken en ze sneller terugvinden.
3. Het is frustrerend om een beperking voor een probleem aan te zien.
Hier komen we bij het belangrijkste punt over problemen en beperkingen: Als er iets niet werkt is, nemen we meestal aan dat het een probleem is en verwachten we dat we het kunnen oplossen. Maar als het eigenlijk een beperking is, lukt dat dus niet. En loop je de kant om steeds teleurgesteld en gefrustreerd te worden, als je aanpak niet leidt tot een oplossing.
Als je de situatie herkent als een beperking, bespaar je jezelf de frustratie van het herhaaldelijk proberen op te lossen van iets dat eigenlijk een managementstrategie nodig heeft. Dit is natuurlijk voor iedereen relevant, maar vooral als je een ADHD of ander soort niet-mainstream brein hebt. Want als je 'oplossingen' blijft inzetten die werken voor neurotypische breinen maar niet voor jou (je huis overhoop halen als je je sleutels -weer- kwijt bent bijvoorbeeld) levert dat frustratie op en het is bovendien enorm slecht voor je zelfvertrouwen.
Dus neem ff de tijd om even te checken of je een probleem of een beperking te pakken hebt. En bedenk ik dat laatste geval een plan in plaats van een oplossing.
4. Maak het sowieso makkelijk of leuk. Liefst allebei.
Nog één ding: als je dat plan ontwerpt, zorg er dan voor dat je ook rekening houdt met wat je nodig hebt om het vol te houden. Strategieën moeten actueel worden gehouden. Ze moeten worden afgestoft en bijgesteld als ze - onvermijdelijk - weer vergeten worden. Veerkracht is essentieel en zelfzorg maakt dus deel uit van het ontwerp. Denk dus na over wat het makkelijk, relaxed of leuk kan maken om je plan uit te voeren. Dat kan van alles zijn: maak er een spelletje of uitdaging van, beloon jezelf, koppel het aan iets leuks.
Mijn client kocht voor zichzelf een mooi haakje wat ze al een tijdje wilde hebben. Daar hangen nu haar sleutels aan. Ze werkt er ook aan om een beetje aardiger voor zichzelf te zijn door te denken ‘Oh well, ADHD’ in plaats van 'ik raak ook altijd alles kwijt, wat een loser'.
Ik ben benieuwd hoe jij veerkrachtig blijft in jouw specifieke 'predicament'? Want laten we eerlijk zijn, we hebben er allemaal wel een of twee. :-)
